Realizowany obecnie etap rewaloryzacji zamku w Dzikowie doprowadzi do urządzenia i udostępnienia do zwiedzania kolejnych wnętrz, tym razem ciągu dziesięciu historycznych pomieszczeń parteru od Kaplicy poprzez Bibliotekę (zajmującą 2 pomieszczenia), Gabinet Antyczny (Hrabiego), Toaletę i Sypialnię Hrabiego, Pokój Biały, Pokój Żółty, Poczekalnię, po Salę Sejmową. Trzy pierwsze wnętrza mieszczą się w skrzydle zachodnim pochodzącym z XV wieku, pozostałe w korpusie głównym zamku wzniesionym w I połowie XVII stulecia, z tym, że Sala Sejmowa mieści się także w ryzalicie zbudowanym w latach 1834-1836. Ciąg pomieszczeń o jakich mowa jest – pod względem architektonicznym – najbardziej autentyczny spośród wszystkich wnętrz zamkowych, a ponadto – dzięki dawnym opisom, inwentarzom, a przede wszystkim dokumentacji fotograficznej z 1917 roku i elementom autentycznego wyposażenia zachowanego do naszych czasów – możliwy do odtworzenia.
Przy opracowywaniu scenariusza rekonstrukcji wymienionych pomieszczeń wzięto pod uwagę zarówno zachowane meble, obrazy i inne mobilia, jak i dokumentacje projektowe z XIX i początków XX wieku. Dzięki temu możliwe będzie odtworzenie kształtu, wyglądu i klimatu tej części zamku. Jak więc będą te wnętrza wyglądały ? Oto skrótowy opis:
KAPLICA
kapliza_zamkowaNajwiększe obok Sali Sejmowej wnętrze dzikowskiego zamku. Powstała w II połowie XVII wieku w dawnej wieży średniowiecznego dworu. Umieszczono tu wtedy obraz Matki Boskiej Dzikowskiej, który – po uznaniu go przez biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego za cudowny w roku 1675, trzy lata później został przeniesiony do klasztoru Dominikanów. Swój obecny kształt kaplica uzyskała w połowie XIX wieku i do takiego wyglądu zostanie przywrócona obecnie. Na ścianie zachodniej (ołtarzowej) zrekonstruowana zostanie mensa wykonana z czerwonego marmuru węgierskiego, zachowana do dzisiaj w bocznej nawie kościoła dominikańskiego. Na ołtarzu stanie rzeźba G.L. Berniniego „Chrystus i Św. Jan Chrzciciel”, zaś nad ołtarzem zawiśnie dużych rozmiarów obraz Domenica del Frate namalowany specjalnie dla kaplicy dzikowskiej w I połowie XIX wieku, po II wojnie światowej przechowywany na zamku w Łańcucie. Nowym elementem wyposażenia Kaplicy będzie drewniana boazeria, zaprojektowana dla tego wnętrza w roku 1886, ale dotąd niezeralizowana. Docelowo planuje się też umieszczenie na ścianach Kaplicy portretów wielkich ludzi Kościoła związanych z cudownym obrazem Matki Boskiej Dzikowskiej: Andrzeja Trzebickiego, Józefa Sebastiana Pelczara, Stefana Wyszyńskiego i Karola Wojtyły.
BIBLIOTEKA
biblioteka_zamkowaTo jedno z dwóch kompletnie zachowanych wnętrz zamku dzikowskiego z czasów po jego przebudowie w latach 1834-1836, (będące – podobnie jak Kaplica – częścią średniowiecznego dworu wieżowego z XV wieku). Dookoła ścian dwóch sklepionych komnatek znajdujących się pomiędzy Kaplicą a Gabinetem Antycznym zachowały się neogotyckie szafy biblioteczne, które wraz z autentycznym biurkiem pochodzącym z tego samego okresu zostaną poddane konserwacji, jak i neogotycki kominek z czarnego marmuru dębnickiego, zachowany w salce południowej. Podłoga będzie pokryta parkietem taflowym zaprojektowanym na podstawie zachowanych fotografii wnętrz zamkowych sprzed pożaru rezydencji w 1927 roku. W komnatce północnej odtworzone będzie przejście do korytarzyka od strony dziedzińca o kształcie otworu zamkniętego ostrym łukiem. Przejście to zostało zamurowane w trakcie odbudowy zamku po wspomnianym pożarze. Jego ponowne otwarcie podyktowane jest nie tylko względami historycznymi, ale także wymogami współczesnych przepisów p.poż.
GABINET ANTYCZNY (HRABIEGO)
gabinet_hrabiegoPomieszczenie to, należy już do ciągu wnętrz korpusu głównego zamku, wzniesionego w I połowie XVII wieku. W latach 30-tych XIX wieku urządzono tu Gabinet Antyczny, w którym umieszczono szereg zabytków starożytnych przywiezionych przez Tarnowskich z podróży do Włoch, m.in. wannę i mozaikę z Pompejów. Jednocześnie pokój ten funkcjonował jako Gabinet Hrabiego. Z pierwotnego wyposażenia tego wnętrza (które wróci teraz na dawne miejsce) zachowały się wymienione zabytki antyczne, a także biurko hrabiego Jana Dzierżysława Tarnowskiego (1835-1894), marszałka Sejmu Krajowego Galicji, jak również, pochodzące z jego czasów, neorenesansowe karło. Mobilia te zostaną uzupełnione o meble z XIX wieku podobne do tych, jakie widoczne są na zachowanych fotografiach. Podłogę pokryje odtworzony parkiet taflowy, zrekonstruowany też zostanie neorenesansowy piec kaflowy , jaki stał we wnęce w północno-wschodnim narożniku pokoju.
TOALETA I SYPIALNIA HRABIEGO
pokoj_hrabiegoTe dwa wnętrza połączone z sobą zostaną odtworzone na podstawie zachowanych fotografii. W pierwszym pomieszczeniu znajdą się ocalałe urządzenia sanitarne, uzupełnione o kilka bibelotów toaletowych, natomiast w drugim sypialnia; z jej oryginalnego wyposażenia zachowały się dwie szafki nocne, które po konserwacji wrócą na dawne miejsce. Z mebli uzupełniających będzie tu łóżko z przełomu XIX i XX wieku; na ścianie wyeksponowany portret hr Zdzisława Tarnowskiego.
POKÓJ BIAŁY
pokoj_bialySąsiadujący z Sypialnią Hrabiego został tak nazwany od barwy mebli, które szczęśliwie przetrwały w komplecie do naszych czasów i po konserwacji powrócą na swoje dawne miejsce (szafy, stół, krzesła, fotele, kanapa w stylu Ludwika XVI). Konserwacji zostaną też poddane marmurowy kominek oraz ciekawy piec kaflowy z XIX wieku. Pokój Biały pełnił niegdyś rolę garderoby pana domu.
POKÓJ ŻÓŁTY
pokoj_zoltyPrzed pożarem zamku Pokój Żółty był wnętrzem wypoczynkowym, a jego nazwa pochodzi od barwy ścian. Ponieważ od chwili odbudowy zamku po pożarze sąsiaduje on z Salą Sejmową, będzie tu urządzony pokój dr Michała Marczaka (przed pożarem Marczak pracował w tzw. Biblioteczce, sąsiadującej na piętrze z Salą Sejmową). Teraz w Pokoju Żółtym znajdą się pamiątki po znakomitym historyku – regionaliście, wieloletnim opiekunie zamku i zbiorów dzikowskich. Będą to m.in. biedermeierowska komoda z warszawskiego mieszkania M. Marczaka, fotografie, publikacje, osobiste rzeczy. Będą tu też zgromadzone pamiątki po innych niepospolitych krewnych Marczaka (syn Stanisław Marczak Oborski – wybitny teatrolog, zięć prof. Bronisław Wieczorkiewicz – wybitny językoznawca, wnuk prof. Paweł Wieczorkiewicz – wybitny historyk XX wieku, sowietolog, historyk wojen morskich), którzy stworzyli swoistą dynastię ludzi nauki i kultury. Konserwacji poddany zostanie narożny kominek pochodzący z XVII wieku.
POCZEKALNIA
poczekalniaPomieszczenie ulokowane od strony dziedzińca, między hallem parteru a Gabinetem Hrabiego, stanowiło miejsce gdzie interesanci czekali na przyjęcie przez pana domu. Zachowało się tu autentyczne wyposażenie w postaci szaf obiegających dookoła ściany i dwóch komód, które zostanie poddane gruntownej konserwacji. Pomieszczenie zostanie uzupełnione o stół i krzesła, podobne do tych jakie stały tu w początkach XX wieku, a które nie zachowały się do naszych czasów.
SALA SEJMOWA (WIELKA)
O ile opisane wyżej pomieszczenia tworzą ciąg komnat korpusu głównego wzniesionego w I połowie XVII wieku, o tyle Sala Sejmowa (zwana Wielką) jest wnętrzem, które powstało dopiero w latach 30-tych XIX wieku. Wcześniej, od XVII wieku w tym centralnym miejscu korpusu głównego na parterze i na piętrze istniały po cztery komnaty. Zlikwidowano je w trakcie przebudowy zamku dokonanej przez F.M. Lanciego, poszerzając jednocześnie ich połączoną powierzchnię poprzez dostawienie do elewacji północnej obszernego ryzalitu. Wtedy w poziomie parteru podzielono ową nową przestrzeń na kilka małych pomieszczeń przeznaczonych dla służby zamkowej. Natomiast na piętrze urządzono wielką Salę Sejmową, która wysokością sięgała dwóch kondygnacji. W tak zbudowanym wnętrzu na jego ścianach rozmieszczono dzikowską kolekcję malarstwa, która liczyła wtedy ok. 200 obrazów. Sala uzyskała swoją nazwę od staropolskiego, dziś nieznanego Polakom, czasownika „sejmować”, tj. dyskutować, rozmawiać, spotykać się. W istocie to największe wnętrze zamkowe służyć miało (oprócz wypełniania roli galerii malarstwa) jako miejsce codziennych spotkań rodziny Tarnowskich, tzw. domowych (czyli najbliższej służby), rezydentów i zamkowych gości. W Sali Sejmowej odbywały się też rozmaite uroczystości rodzinne.
W latach 80-sala_wielkatych XIX wieku prof. Sławomir Odrzywolski zaprojektował nową dekorację Sali w postaci wytwornej boazerii oraz okazałego kamiennego kominka o formach eklektycznych. Z tych projektów zrealizowano tylko, zachowany do dziś, piękny, monumentalny kominek.
W 1913 roku usunięto galerię malarstwa, rozwieszając obrazy w korytarzach zamkowych i innych wnętrzach, zaś ściany Sali Sejmowej zostały obudowane ogromnymi szafami bibliotecznymi, zaprojektowanymi przez Franciszka Mączyńskiego. W owych szafach ulokowano słynny księgozbiór zgromadzony w I ćwierci XIX wieku. Naprzeciwko kominka ustawiono ozdobną szafę holenderską, w której znalazły się pamiątki m.in. po hetmanie Janie Tarnowskim i cesarzu Napoleonie. Nad szafami bibliotecznymi umieszczono portrety Tarnowskich z XVIII i XIX wieku.
Podczas pożaru zamku Sala Sejmowa uległa zniszczeniu; w trakcie odbudowy rezydencji „przeniesiono” ją na parter.
Obecnie, wobec rozproszenia księgozbioru, nie ma sensu odtwarzania szaf bibliotecznych. Do urządzenia Sali na nowo wykorzystano dawne projekty prof. Odrzywolskiego i zaprojektowano drewnianą boazerię, która powtórzy rytm niegdysiejszych szaf bibliotecznych. W oryginalnych miejscach zostaną umieszczone portrety Tarnowskich, które były tu zawieszone do roku 1927. Vis a vis odnowionego kominka, gdzie kiedyś stała wspomniana szafa holenderska, stanie podobna witryna, w której wyeksponowane zostaną pamiątki po prof. Stanisławie Tarnowskim, wielkim historyku literatury polskiej. Na ścianie południowej zostaną umieszczone kopie herbów z ryzalitu północnego, otwory drzwiowe zyskają kamienne portale zaprojektowane w 1928 roku przez prof. Wacława Krzyżanowskiego. Podłogę pokryje wytworny, wzorzysty parkiet taflowy wykonany z trzech gatunków drewna, odtworzony na podstawie fotografii wnętrz zamku dzikowskiego z 1917 roku.
Odnowiona Sala Sejmowa na co dzień będzie jednym z wnętrz do zwiedzania, zaś „od święta” miejscem uroczystości państwowych i miejskich, sympozjów i konferencji naukowych, koncertów i innych wydarzeń wysokiej rangi.
Opisane wnętrza wraz z korytarzem parteru i hallem wejściowym zostaną udostępnione do zwiedzania w 2011 roku.
