Trzeci etap rewaloryzacji dzikowskiego zamku, zapoczątkowany w lutym bieżącego roku, przyniesie najbardziej spektakularne zmiany w kształcie i wyglądzie najcenniejszego zabytku Tarnobrzega. Już za kilka miesięcy zobaczymy wreszcie bryłę zamku w pełnej okazałości, bowiem jeszcze przed czekającą nas zimą planowane jest odnowienie wszystkich elewacji. W otworach okiennych zamontowana zostanie nowa stolarka w naturalnym kolorze drewna, która zostanie ujęta w obramienia wykonane ze specjalnej odmiany piaskowca o nazwie „Brenna”. Charakteryzuje się on małą, niezwykle zbitą ziarnistością (dlatego może mylić niektórych, sądzących że nie jest to piaskowiec, a nawet… kamień!). Kamień o jakim mowa będzie użyty do wykonania wspomnianych obramień oraz wszystkich portali (za wyjątkiem portalu – bramy w zamkowej wieży) oraz okładziny cokołu całej budowli. Ściany wszystkich elewacji zamkowych zostaną otynkowane na gładko i pomalowane w kolorze kremowym. Na elewacje nie wróci już winorośl, która może wyglądała malowniczo, ale powodowała osłabianie, zagrzybienie i odparzanie tynku.
Wspomniany portal ujmujący główne wejście do zamkowej wieży (dotychczas wykonany w tynku) zostanie odkuty w dolomicie. Będzie to nawiązanie do typowych dla baroku wazowskiego portali, a zarazem przyjmie niezwykle wyrazistą, znacznie bardziej plastyczną niż dotąd formę. Z portalu w obecnej wersji zostanie przeniesiona historyczna tablica z pięknym napisem „Dozwól nam Panie mieszkać w tem domu ojczystem, a racz opatrzyć zdrowiem i sumieniem czystem”. Tablica ta pochodząca prawdopodobnie z czasów przebudowy zamku z lat 1834-1836 została wykonana w czarnym marmurze dębnickim, zaś wyryte na niej litery tworzące przytoczoną sentencję – pozłocone. Marmur jest kamieniem z gatunku wapieni, więc w naszym klimacie z dużą ilością wiatrów, deszczu i śniegu, a także znacznymi wahaniami temperatur, jest mało na nie odporny i narażony na szybkie matowienie i postępującą degradację. Niezbędne jest więc przeniesienie owej tablicy w bardziej „bezpieczne” dla niej miejsce.
zamek_wn_11W belkowaniu nowego portalu głównego zostanie zamontowany kartusz z herbem Leliwa, odkuty również w dolomicie na wzór tego, który zdobi wielki kominek w Sali Sejmowej. Takie umieszczenie kartusza w kluczu portalowym jest zgodne z najbardziej klasycznymi kanonami dawnej architektury. Sama zaś, wspomniana wyżej, tablica marmurowa będzie umieszczona w belkowaniu portalu wejściowego w przedsionku pod wieżą. Tym samym będzie ona nadal należycie wyeksponowana, ale jednocześnie osłonięta przed niszczącym działaniem czynników atmosferycznych.
zamek_wn_4Na elewacjach szczytowych obydwu skrzydeł bocznych w piaskowcowych obramieniach pojawią się granitowe tablice z inskrypcjami. Ta na skrzydle zachodnim, umieszczona w płycinie pod oknem kaplicy, przedstawi w skrócie historię cudownego obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej, którego kult zrodził się właśnie w tym miejscu. W wielkim oknie nad nią, w kilku jego kwaterach, zostanie zamontowany ciekawy witraż, będący barwną kopią najstarszego graficznego wyobrażenia cudownej Madonny Dzikowskiej, jaki wykonał jeszcze w XVII wieku Jan Aleksander Gorczyn.
Na elewacji skrzydła wschodniego w analogicznym miejscu i kształcie, pod zegarem słonecznym, znajdzie się tablica z opisem historii dzikowskiego zamku. Wspomniany zegar słoneczny zostanie poddany konserwacji, która „wydobędzie” jego ciekawą kolorystykę i symbolikę.
zamek_wn_5Skoro mowa o zegarze – zmieni się wygląd tarczy zegara mechanicznego na zamkowej wieży. Będzie ona podobna do tarczy zegarowej z katedry wawelskiej. Tę tarczę zaprojektował dla Wawelu jak i Dzikowa (choć w nieco mniejszej wersji) z końcem XIX wieku Zygmunt Hendel. Jest to niezwykle piękna, efektowna tarcza w kolorze dojrzałej zieleni ze złoconymi cyframi rzymskimi godzin i złoconymi wskazówkami. Z całą pewnością doda urody zamkowej wieży, zaś tarcza dotychczasowa, pochodząca z 1930 roku zostanie zachowana w zbiorach muzealnych (podobnie jak inne detale zamkowe, które z różnych powodów nie powrócą na dawne miejsce).
Na narożniki obydwu bocznych skrzydeł zamku powrócą pojedyncze kute latarnie, zawieszone na pięknych, również kutych ramionach (wspornikach) o formie delikatnej wici palmetowej. Wsporniki szczęśliwie zachowały się, więc po konserwacji powrócą na dawne miejsce, natomiast latarnie muszą być zrekonstruowane na podstawie starej fotografii. W to samo miejsce, choć tuż przy ziemi wrócą też odboje – metalowe „urządzenie”, które chroniło mur zamkowy przed kołami powozów. Zdarzało się, że powożący powozy robili to czasem ze zbyt wielką fantazją i animuszem, więc o zderzenie z murem lub „zahaczenie” kołem karety o narożnik zamku nie było trudno…
zamek_wn_2Do tej pory przez kilka miesięcy trwały prace rozbiórkowe – usuwano zniszczone podłogi i stolarkę oraz gruz jaki użyto niegdyś do izolacji podłóg. Wyburzono też szereg wtórnych ścian działowych, które zatarły pierwotny układ zamkowych wnętrz. Teraz poszczególne pomieszczenia wyglądają imponująco – bardzo piękna jest zwłaszcza amfilada sal i komnat piętra. W tej chwili kończy się budowa specjalnego szybu, w którym zostanie zamontowana winda umożliwiająca w przyszłości zwiedzanie zamku osobom niepełnosprawnym. Dzięki temu ludzie poszkodowani przez los będą mogli zwiedzać wszystkie ekspozycje muzealne na wszystkich przeznaczonych do tego kondygnacjach zamku.
Do „oczyszczonych” wnętrz (z których usunięto 2 tysiące ton gruzu!) wprowadzono komplet nowych instalacji technicznych. Zastąpiły one te stare, kompletnie wyeksploatowane (instalacje elektryczna, wodno-kanalizacyjna i ciepłownicza). Oprócz tego zamontowano klimatyzację, instalację sygnalizacyjną antywłamaniową i przeciwpożarową. W najbliższym czasie czeka nas jeszcze montaż instalacji iluminacyjnej zamkowej bryły.
Dzięki takiemu programowi prac umożliwiającemu „zamknięcie” bryły zamku przed końcem roku, bez względu na pogodę jaka będzie jesienią, zimą i wiosną przyszłego roku, w zamkowych wnętrzach będą mogły być prowadzone roboty wykończeniowe – układanie posadzek i podłóg, prace konserwatorskie, montaż stolarki drzwiowej, itd.
Ten etap rewaloryzacji zakończony zostanie za rok, dzięki czemu jesienią 2011 roku udostępnimy do zwiedzania dziesięć historycznych wnętrz parteru. Będą to: Kaplica, Skarbczyk, Biblioteka, Gabinet Antyczny (hrabiego), Toaleta i Sypialnia hrabiego, Pokój Biały (garderoba), Pokój Żółty (pokój Michała Marczaka), Poczekalnia i Sala Sejmowa (Wielka). W następnym etapie, kończącym rewaloryzację zamku będą urządzone pozostałe wnętrza takie jak Kredens (Sień od dziedzińca), Komnata Amarantowa (Konfederacka), Zbrojownia (Pokój Myśliwski), Izba Herbowa, Gabinet Miniatur, Pokój Włoski, Pokój Holenderski, Gotowalnia Hrabiny i Archiwum Rodowe. Wtedy też urządzone zostaną także dwa apartamenty gościnne oraz pomieszczenia administracyjne, pracownie i magazyny muzealne.
zamek_wn_10Równolegle do robót rozbiórkowych i instalacyjnych pracownie kamieniarskie przygotowują detale kamienne przewidziane w projekcie rewaloryzacji. Są to obramienia okienne do 98 okien zamkowych, 7 portali, obramienia zegarów i płycin inskrypcyjnych. Pracownie stolarskie wykonują stolarkę okienną (w 16 rodzajach i rozmiarach okien) oraz drzwiową (41 typów drzwi). Stolarze konserwują też część oryginalnych drzwi przewidzianych do zachowania i obudowę boazeryjną ścian tzw. Poczekalni. W dalszej kolejności konserwacji poddadzą też drewnianą obudowę balustrady głównej klatki schodowej i balustradę kaplicznego chóru, oraz wykonają boazerię do Sali Sejmowej i Kaplicy.
Specjaliści od pawimentów wykonują drewniane posadzki taflowe. Ich wzory zostały odczytane komputerowo z fotografii archiwalnych i według tych odczytów zaprojektowane do rekonstrukcji. W salach zamkowych będzie zamontowanych 9 różnych typów taflowych podłóg drewnianych, wykonanych z różnych rodzajów i gatunków drewna. Najbardziej efektowna o kształcie „dywanu” z motywem meandru znajdzie się w Sali Sejmowej (Wielkiej) i będzie wykonana z trzech gatunków drewna.
W tej grupie robót przewidziane są też prace kowalskie. Specjaliści posługujący się młotem, kowadłem i miechem odnowią i odtworzą fantazyjne latarnie i wsporniki je podtrzymujące na narożnikach bocznych skrzydeł zamku, odnowią i uzupełnią dekorację herbową z żelaznych XVII-wiecznych drzwi prowadzących do biblioteki. Z krat wyjętych z okien wykonają kratownicę do bocznej klatki schodowej łączącej piwnice z parterem.
